Filipino, ang pambansang wikang dapat pang ipaglaban
Ano nga ba sa Filipino ang “The square root of 4 is 2?”
Dito na nauwi ang usapin kung ano ang tatahaking landas ng ating wikang pambansa. Ang ganitong argumento ay tila binabandera ng mga tutol na gamitin ang Filipino sa pagtuturo, lalo na sa mga larangan ng Agham at Matematika, para palitawin na baka mauwi lang ang usapan sa katatawanan.
“Ang parisukat na ugat ng apat ay dalawa.”
Sadya ngang kakaibang pakinggan.
Katulad nga naman ito ng mga pagpupumilit na gamitin ang “salumpuwit” para sa upuan at “salung-suso” para sa “bra,” na para bang mangingimi kang itanong kung ano ngayon ang magiging salin ng “panty” at “brief.”
May nagsasabi na ang dapat na salin ng “The square root of 4 is 2” ay “Ang skwer rut ng apat ay dalawa.”
May mga purista naman na tataas ang kilay sa paraang ito ng pagsalin. Ito rin ang mga taong hindi masaya na mabasa ang mga salitang tulad ng “jornal”, “sentens”, “referens”, “iskwater”, “kompyuter”, “basketbol” at iba pang ang salin ay nanggagaling sa tunog at iniba lang ang baybay o “ispeling.”
Sa ganang akin, ang mas tanggap ko na salin, dahil ito ang likas at mas maiintindihan ng kausap, ay “Ang square root ng apat ay dalawa.” O kaya ay “Ang square root ng 4 ay 2,” na kung saan ang 4 ay bibigkasin na “apat” at ang 2 naman ay “dalawa.”
Ito ay sa dahilang ang layunin dapat ng wika ay ang magkaunawaan.
Naniniwala rin ako na walang saysay na isalin pa ang mga unibersal na diskurso ng Agham at Matematika.
Kaya labis akong naguguluhan kung bakit kailangan pang maging usapin ang salin ng mga matematikal na pangungusap, at bakit ito ay pinagkaka-abalahan lalo na ng mga laban sa paggamit ng Filipino bilang wikang panturo sa larangang teknikal katulad ng Agham at Matematika.
Tunay ngang nakapanlulumo na hanggang sa ngayon ay marami pa tayong pinagdaraanang hidwaan at bangayan para manahan ang isang wikang pambansa sa ating kamalayan. At mapapaisip ka lalo kapag malaman mo na ang mga pag-aalinlangan ay nakikita lamang sa mga elitistang uri, o sa mga uring intelektwal o nagpapaka-intelektwal, at hindi sa kamalayan ng ordinaryong mamamayang sanay na na manood ng TV na nasa wikang Tagalog pa nga, at hindi Filipino.
Ang pagtutol sa pagkakaroon ng pambansang wika ay lalong binibigyan ng bangis ng mga argumento ng mga aktibistang rehiyonalista, na nagngangalit sa di-umano ay problematikong daloy ng pagbubuo nito. Sa kanila, ang Filipino ay isang imposisyon ng imperyalistang sentro na nakabase sa Katagalugan, manyapa’t ang balangkas o struktura ng Filipino ay halaw lamang sa wikang Tagalog. Para sa kanila, malulusaw ng paggamit ng Filipino ang pagiging matatas nila sa kanilang mga rehiyonal na wika, at nakaamba ang panganib na dulot nito upang tuluyan nang burahin ang mga etnolingwistikong kaakuhan o identidad.
Naroon na ako. Marahil nga ay mas litaw ang mga salitang Tagalog sa kasalukuyang balangkas ng Wikang Filipino. Ito ay patunay lang siguro na sa obhetibong pagtaya, mas malawak ang gamit ng at pag-kakaunawa saTagalog. Siguro nga, ito ay epekto ng katotohanang dahil ang Maynila ang naging sentro ng kolonyal na Pamahalaan ay dito rin nagmula ang lahat ng daloy ng pagbuo ng isang kamalayan pambansa, mula sa pagtatag ng pamahalaan, sa pagpapalago ng ekonomiya, at hanggang sa pagpapalaganap ng kulturang popular.
Nang nasa Butuan ako, ang nakita kong babala para huwag pumarada ang mga sasakyan sa isang panig ng palengke doon ay “Bawal pumarada dito.” Nang nasa Bikol ako, kahit na ginamit ko ang Bikol Buhi para itanong sa tindera kung magkano ang maruya, na kung tawagin namin ay “sinapot,” ang sinagot sa akin ng tindera ay Tagalog. Sa buong kapuluan, aliw na aliw ang mga tao sa “Eat Bulaga” na ini-ere sa Tagalog. Pinag-usapan ang kontrobersyal na pagmamahalan ni Eric at Vincent sa “My Husband’s Lover” na bagama’t ang pamagat ay sa Ingles ay malawakang tinangkilik maging sa Kabisayaan at sa Mindanao na gamit ang Tagalog. Tumatak din sa diskurso ng ordinaryong tao ang pangangaliwa nang ipalabas ang “The Legal Wife” sa Tagalog, na ngayon ay sinundan ng “Ang Dalawang Mrs. Real” na kung saan napapanood natin na nagsasalita ng Tagalog maging ang mga karakter na dapat sana ay mga Cebuano. Wala sa ating gawain ang mag-subtitle o mag-dubbing ng mga telenovela at teleseryeng nagmumula sa mga network na nakabase sa Manila at ang gamit ay Tagalog.
Ito ang katotohanang pilit binabangga ng mga aktibistang rehiyonalista. Ang nakababahala ay ang hindi pagproblematisa ng mga aktibistang ito sa katotohanang kung walang wikang Filipino na gagamitin upang makapag-usap tayo lahat bilang mga mamamayan ng isang bansa, ang gagamitin natin ay ang wika ng mananakop, ang wikang kolonyal, ang Ingles.
At dito, mukhang naliligaw ng landas ang mga rehiyonalistang ito.
Para sa kanila, tanda lamang na tunay na may gahum o “hegemony” ang Filipino, na ayon sa kanila ay isa lamang na nagbabalatkayong Tagalog, ang pagiging talamak nito sa lahat ng sulok ng ating bansa. Galit sila sa gahum ng Filipino, subali’t di nila binabanggit ang gahum ng Ingles na siya pa nilang mas gustong gamitin upang tayo lahat ay makapag-usap at magkaunawaan.
Subalit ang tanong ay ito: Tunay nga bang may gahum ang Filipino?
Ayon kay Antonio Gramsci, nagkakaroon lamang ng gahum o “hegemony” kung merong malayang pagtanggap. Ang pagkakaroon ng puwang para sa mga aktibistang rehiyonalistang ito upang labanan ang diskurso ng Filipinisasyon ay tanda na walang malayang pagtanggap. Ang pagkakaroon ng pagkilala, maging sa ating Saligang Batas na dapat payabungin at pagyamanin ang Filipino sa pamamagitan ng iba pang wika sa Pilipinas ay malinaw na pagbubukas sa pag-angkat ng mga salita mula sa ibang rehiyon, at ito ay hindi angking kakanyahan ng isang wikang ang kapangyarihan ay ganap at nakaukit sa bato. Ang malayang paggamit ng mga rehiyonal na grupo sa kanilang mga wika, upang pagyamanin ito, na maging ang pambansang awit ay may salin na sa kani-kanilang mga wika, at may mga programa na sa lokal na himpilan ng mga TV Networks tulad ng mga balita na gamit ang mga wikang rehiyonal, ay mga patunay na walang gahum ang Filipino.
 |  |  |
|---|---|---|
 |
“Babaguhin ang nakasanayan na”
ni: Kristian Rezaga
Buti pa yung multo, nagpaparamdam. Eh yung pagmamahal mo sa wika? Nasaan? Napakahirap baguhin ng isang bagay na nakasanayan mo na sapagkat ito ay naging bahagi na ng iyong sistema at hindi ito basta bastang nababago. Ngunit may mga bagay kang dapat baguhin para sa ikabubuti mo at ng mga tao sa paligid mo. Sapagkat sa buhay walang permanente mapipilitan kang baguhin ito ng saganon ikaw ay umusad at hindi mahuli sa pagbabago na nangyayari sa iyong paligid. Mahalaga rin na itatak sa ating isipan na may mga bagay na hindi na maibabalik sa kung ano ito dati sapagkat sa panahon na ito ay iyong binabago ay maraming mga bagay ang mangyayari at hindi mo mamamalayan na may mga bagay kang makalilimutan at hindi na mabibigyang pansin ngunit huwag kang malungkot sapagkat ito ay bahagi ng pagbabagong iyong nais at dapat ay ito ay iyong handang tanggapin.
Oo, tunay ngang mahirap palitan kung ano ang nakasanayan na ngunit kung ito ay mali na hindi mo ba ito papalitan o babaguhin upang itama ang pagkakamali? Hindi lingid sa ating kaalaman na napakarami sa ating mga Pilipino ay nalilito pa rin kung ano ba talaga ang ating Wikang Pambasa. May iilan pa rin na sinasabi na Tagalog ang ating Wikang Pambasa ngunit hindi ito mali noong taong 1897 ngunit napakarami nang pagbabago ang nangyari sa ating wika at isa na rito ang pagdedeklara sa Filipino bilang Wikang Pambansa ng Pilipinas upang isimbolo nito ang mga wikang sinasalita sa buong kapuluan hindi lamang sa katagalugan. Napakahalaga nitong impormasyon o kaalaman sapgkat ito ang pangunahing ginagamit natin sa pakikipagkomunikasyon sa ibang tao at kung wala ito hindi natin maisakakatuparan ang ating nais sabihin at walang magiging simbolo an gating bansa sa larangan ng wika. At dito na mangyayari ang ating sinasabing pagbabago sisimulan natin sa pagtatatak sa ating isipan na ang ating Wikang Pambansa ay Filipino at hindi Tagalog sapagkat kailangan nating simulan sa isang bagay ang ating gustong pagbabago upang mabago natin ang iba pang kalakip nito. Kung ito’y ating makakamit doon natin sisimulan sa ibang bagay ang pagbabago katulad ng tamang paggamit ng “ng” at “nang” at tamang paggamit ng gitling. Ngunit hindi nagtatapos diyan ang pagbabagong ating gustong makamit marami pa ang ating dapat baguhin at ito ay hindi mababago ng isang araw lamang ito ay tumatagal ng mas marami pa sapagkat ang ating binabago ay bahagi na ng ating sistema na kailangan nating alisin upang maiwasan ang maling paggamit ng ating wika. Sapagkat kung ating ginagamit nang tama ang ating wika ito ay nagpapakita ng ating pagpahahalaga at pagmamahal dito.
Wala na sigurong mas sasarap pa kung ating maipapakita ang ating pagpapahalaga at pagmamahal sa ating wika sa ating simpleng paraan. At kalakip ng ating pagpapahalaga at pagmamahal ay ang pagbabagong nais nating gawin at sa pagbabagong ito ay may mga bagay tayong bibitiwan at kalilimutan na magiging alaala na lamang. Muli ating silipin ang kahalagahan at kasaysayan ng ating wika at patuloy na matuto sa mga bagong kaalaman.